Prof. Dr. Metin Başaranoğlu

1-7 Aralık kalın bağırsak hastalıklarına dikkat çekmek amacıyla Dünya Crohn ve Ülseratif Kolit Farkındalık Haftası olarak kutlanıyor. Peki Crohn ve Ülseratif Kolit nedir? Crohn ve Ülseratif Kolit Belirtileri ve nedenleri neler? Koronavirüs pandemi döneminde bu hastalar nelere dikkat etmeli?  Bu hastalar hamile kalabilir mi? Prof. Dr. Metin Başaranoğlu, Crohn ve Ülseratif Kolit Haftası kapsamında Elele.com.tr okuyucuları için özel bilgiler verdi.

Kolit nedir?

Bağırsakların inflamasyonlu /iltihabi durumudur.

Ülseratif Kolit nedir?

Kalın bağırsaklarımızın yani kolon ve rektumun kronik iltihabi durumudur.

Ülseratif kolit nedenleri neler?

Genetik zeminde, çevresel faktörlerle oluştuğuna inanılan bir durumdur. Bağırsak mikrobiyotası hastalığın gelişimine katkıda bulunur. Nedenini tam olarak bilmediğimiz kronik hastalıklardan biridir. Bu nedenle de direkt olarak “şu sorumludur, bundan uzak durursanız bu hastalık sizde olmayacak” dememiz mümkün değildir.

Ülseratif Kolit belirtileri neler, bulaşıcı mıdır?

Belirtileri en sık olarak kanlı sümüklü (mukuslu) dışkılama ve karın ağrısı olup, bazen kilo kaybı ve özellikle geç tanı konanlarda gelişme geriliğide eşlik edebilir. Vakaların çok azıda önce eklem (ankilozan spondilit) ve cilt hastalığı ile (sedef) başlar daha sonra ülseratif kolit / bağırsak hastalığı eklenir.

Bulaşıcı hastalıklar grubunda değildir. Arkadaşınızdan yada eşinizden size geçmez. Aile içi geçiş belli oranlarda genetik zeminde görülebilir.

Ülseratif Kolit en çok kimlerde görülüyor?

15-35 yaş arası kadın ve erkeklerde hemen hemen eşit sıklıkta görülen bir hastalıktır.

Ülseratif Kolit tanısı nasıl konur?

Hekim farkındalığı hastalık tanısında önemlidir. Makattan kanama, ishal yada en sık görüldüğü haliyle ishalli-müküslü kanama ve karın ağrısı tipik yakınmalar olup yapılacak bir kolonoskopik işlemle tanı konur.

Ülseratif Kolit tedavi yöntemleri neler?

Uygun diyet yaklaşımları yanısıra medical tedavi yani ilaçlarla tedavide: çeşitli hap, lavman, fitil ve gerektiğinde iğne tedavileri yapılarak normal bir yaşam sürdürülebilir. Hastaların hiç bir şekilde sigara tüketmemeleri gerekir.

Hamilelikte Ülseratif Kolit önemi nedir, bu hastalar çocuk sahibi olabilir mi?

Doğurgan çağda olanları daha çok tutan bu durum sizde varsa hastalık remisyona girdikten sonra hamile kalmanız esas olmalıdır. Ayrıca, sizi remisyona sokan ilaçlarla hamilelik boyunca devam etmeniz gerekir.

Hastalık alevlenme dönemlerinde hamilelik ihtimali düşüktür, ve hamile kalınsa bile düşük, erken doğum ve ölü doğum ihtimalleri yüksektir.

Günümüzde kullanılan tedavilerle sağlıklı bir gebelik ve gebelik dönemi geçirilmesi çok rahatlıkla mümkündür. Esas olan hamilelik öncesi hastalıkta remisyon sağlanmış olması ve remisyonda iken gebeliğin devamıdır.

Ülseratif Kolit kansere neden olur mu?

Nadirde olsa ülseratif kolit bir bağırsak /kolorektal kanseri nedenidir. Uzamış hastalık, yetersiz tedaviler ve ailede bağırsak kanseri olması riski artıran unsurlardır.

Ülseratif Kolit Hastaları beslenmesinde nelere dikkat etmeli?

Hastalığın remisyon ve alevlenme dönemlerinde beslenme önerilerimiz farklılıklar arz etmektedir. Özellikle kuruyemiş dediğimiz fındık-fıstık, aşırı yağlı gıdalar, paketli gıdalar (aşırı mısır şurubu ve doymuş yağ içermeleri dolayısıyla) tüketilmesi kısıtlı olmalıdır yada bütünüyle yasaklanmalıdır. Sebzeler/salata yenmeden önce 10-15 dakika sirkeli suda bekletilmelidir.

Crohn Hastalığı nedir?

Kronik iltihabi bağırsak hastalıklarının önemli bir diğer grubunu oluşturur. Ağızdan –anüse kadar bağırsaklar denen tüp şeklindeki yapının herhangi bir yerini tutabilir.

Crohn Hastalığı nedenleri neler?

Genetik zeminde, çevresel faktörlerle oluştuğuna inanılan bir durumdur. Bağırsak mikrobiyotası hastalığın gelişimine katkıda bulunur. Hala günümüzde nedeni tam olarak anlaşılamamıştır. Sigara içenlerde hastalık daha ağır ve komplike (bağırsakta delikler-fistül denen ve strüktür-daralmayla) seyreder.

Crohn Hastalığı en tipik belirtileri neler?

Genç bireylerde karın sağ alt kadran ağrısı, kanlı yada kanamanın eşlik etmediği ishalle beraber görülen bir durumdur. Kilo kaybı ve gelişme geriliği eşlik edebilir. Bazen eritema nodosum denen cilt bulguları ve eklem ağrılarıda (ileri formunda ankilozan spondilit) beraberinde olabilir (özellikle hastalık alevlenmelerinde).

Crohn Hastalığı en çok kimlerde görülür?

15-35 yaş arası kadın ve erkelerde eşit sıklıkta görülen bir durumdur.

Crohn Hastalığı tanısı nasıl konur?

Karın ağrısı ve ishal yakınmaları uzun bir süredir olan ve geçmeyen bir nedenede oturtulamayan durumlarda yapılacak bir kolonoskopi (ve biyopsi) ve batın tomografisi (yada BT-MRI enterografi) ve eşlik eden kan ve dışkı testleri ile desteklenen hastalık tanısıdır.

Crohn Hastalığı tedavi yöntemleri neler?

Çeşitli hap tedavileri yanısıra hastalığın tuttuğu bağırsak yerleşimine göre lavman ve fitil tedavileri vardır. Yanısıra hastalık şiddetine göre iğne tedavilerinide kullanırız (biyolojikler). Bahsi geçen ilaçlar SGK güvencesinde ücretsiz olarak temin edilebilir.

Hamilelikte Crohn Hastalığının önemi nedir, bu hastalar çocuk sahibi olabilir mi?

Geçmişten farklı olarak günümüzde Crohn hastaları sağlıklı bir gebelik dönemi geçirebilimektedir. Gebe kalma olasılığıkları normale yakındır, sezeryan ve normal vajinal doğum yapılabilmektedir. Başka bir neden yoksa çocuklarda sağlıklı doğarlar. Esas olan hastalık remisyonda iken gebeliğe karar kılmak ve gebelik süresince ve sonrasında da ilaçlara ara vermemektir. Bu durum hem erkek hemde kadınlar için aynı önerilerdir.

Crohn Hastalığı kansere neden olur mu?

Ülseratif kolitteki kadar olmasada crohn hastalarında da bağırsak kanserine eğilim yıllar içerisinde olmaktadır.

Crohn Hastaları beslenmesinde nelere dikkat etmeli?

Hastalığın aktif ve remiyon dönemlerinde beslenme alışkanlıklarında değişme yapmak gerekmektedir. Özellikle mısır şurubu tüketimi yasaklanmalıdır. Ayrıca, sigara içilmesine müsaade edilmemektedir.

Ülseratif Kolit ve Crohn Hastalığı farkları neler?

Ülseratif kolit sadece kolorektal bölgeyi tutan bir hastalıkken, crohn ağızdan anüse kadar herhangi bir yeri (özofagus, mide, ince bağırsaklar ve kalın bağırsaklar) tutabilir. Crohn hastalığı fistül ve strüktür (bağırsakta daralma) yapabilir.

Heriki durumda bağırsak dışında deri hastalıkları olan sedef, eritema nodosum, pyoderma gangrenosum ve hidroadenitis süpürativa ile birlikte olabilir. Ayrıca psc denen bir tür karaciğer safra yolu hastalığı, göz iltihabı, eklem iltihabı (ankilozan spondilit) ile birlikte görülebilir.

Ülkemizde Ülseratif Kolit ve Crohn Hastalığı görülme sıklığı nedir?

Avrupa’da İBH sıklığı 1/130-250’dir. Yani toplumda çok sık görülmeyen hastalıklardır. Ülkemizde tanı almış vaka sayısı 60.000-80.000 arasındadır. Oysa Türkiye’de 250.000-300.000 düzeylerinde olduğu tahmin ediyoruz. Demek ki, Türkiye’de hâlâ tanı almamış olan fakat durumundan habersiz yaşayan kronik iltihabi bağırsak hastası oldukça fazladır.

Koronavirüs pandemisi döneminde Kolit ve Crohn Hastalarının özellikle dikkat etmeleri gereken şeyler var mı? Neler söylemek istersiniz?

Kronik bir hastalığa sahip olmak hastalıklar konusunda farkındalığın yüksek olması demektir. Bu nedenle ilk vakaların ülkemizde görülmeye başladığı 2020 yılının ilk aylarından beri olan gözlemim başta biraz sıkıntılar yaşansa bile crohn ve ülseratif kolit hastalarının covid19 pandemisinde duruma çok iyi adepte olduklarıdır. İlaçlarına devam etmeleri, doktor takiplerini aksatmamaları ve covid aşılarını belli kurallar dahilinde uygulamaları esastır.

Kaynak: Prof. Dr. Metin Başaranoğlu